Agenda - 1 feb 2021

Bridget (ook Berc’het, Berhet, Berthed, Birgid, Birgida, Birgitta, Birhit, Birhyet, Bitta, Brec’hed, Brehid (bre), Bride, Bridgit, Bridhde, Bridig, Bridli, Briej, Briga, Brigel, Bríghid, Brigid, Brigida, Brigide, Brigit, Brigitt, Brigitta, Brigitte, Britte, Efraid, Ffraid, Gitta, Perhet of Sanffraid) van Kildare (ook van Ierland, Thaumaturga of de Wondersdoenster), Ierland; abdis; † 525.

Feest 1 februari.

Bridget werd rond 453 geboren. Dat was dus in de tijd dat Ierland dankzij de activiteiten van Sint Patrick († 461; feest 17 maart) en zijn gezellen het christelijk geloof begon aan te nemen. Volgens een hardnekkige traditie in Ierland stond haar wieg in het plaatsje Faughart bij Dundalk, maar alles bijeen genomen is het toch waarschijnlijker dat zij afkomstig was uit Uinmeras, zo’n tien kilometer verwijderd van Kildare.

Haar vader, Dubthach, was een heidens stamhoofd in Leinster; haar moeder, Broiscech geheten, was van Pictische afkomst. De Picten waren de oorspronkelijke bewoners van Schotland. Zij was reeds christen; er wordt wel verondersteld dat haar moeder nog gedoopt was door Sint Patrick zelf. Volgens de overlevering waren moeder en dochter als slaven verkocht aan een landeigenaar, die veel vee had. Toen moeders ogen slechter werden, moest Bridget, zo klein als ze was, de koeien melken, en boter, kaas en room maken.

De verhalen willen, dat zij als klein meisje al vervuld was van de geest van het evangelie. Zij kon het dan ook niet laten om armen, die langskwamen melk, boter, kaas en room mee te geven. Maar omdat er nu een opvallend open plaats was gevallen in de voorraden van haar baas, bad ze in stilte om uitkomst, en bij nader toezien bleek er in het geheel niets te ontbreken.

Sterker nog, haar baas was zo tevreden over haar werk, dat hij haar het bezit van zijn koeien aanbod. In plaats daarvan vroeg zij of zij met haar moeder de vrijheid kon terugkrijgen, zodat ze zich weer bij haar vader zou kunnen voegen. Hij stond het haar toe. Het schijnt dat deze heer zich later heeft laten dopen.

Weer wordt er van haar verteld dat ze veel hart had voor de armen. Maar omdat ze van zichzelf weinig bezat, schonk ze herhaaldelijk kostbaarheden van haar vader weg; zo schijnt ze zelfs eens een zwaard met edelstenen bezet aan een arme melaatse te hebben meegegeven. Overeenkomstig de gebruiken van die tijd ging vader op zoek naar een geschikte huwelijkskandidaat voor zijn dochter. Hij vond een jonge bard. In de Keltische samenleving van die dagen kwamen barden in rang onmiddellijk na de koning. Maar Bridget droomde ervan haar leven geheel en al aan God toe te wijden en non te worden.

Legende
De legende vertelt, dat zij in haar gebed gevraagd zou hebben dat zij zo lelijk mocht worden, dat geen enkele pretendent nog iets in haar zou zien. Dat gebeurde. Eenmaal in het klooster keerde haar vroegere schoonheid weer terug.
Zo diende zij zich op veertienjarige leeftijd aan bij de plaatselijke bisschop met het verzoek om voortaan als kluizenares een leven van gebed en versterving te mogen leiden. Tezamen met zeven andere vrouwen die hetzelfde verlangen hadden, ontving zij uit handen van twee bisschoppen een witte wollen mantel.
Eeuwenlang zijn die witte gewaden het herkenningsteken gebleven van de Ierse kloosterzusters. Bridget bouwde haar klooster op een terrein dat haar door een vriend van de koning van Leinster was geschonken. Het was van oudsher een heilige plaats geweest, gemarkeerd door een majestueuze eik. De plek heette dan ook ‘Kil-Dara’ (kill = cel, klooster; dara = eik). Latere legendes weten zelfs te vermelden dat Bridget aanvankelijk haar verblijfplaats had in een holte onder die eik.

In tegenstelling tot vele anderen beperkte Bridget haar activiteiten niet tot het klooster alleen. Zij begaf zich onder de mensen, en was zo een levend teken van het evangelie. Zo kwamen er eens twee melaatsen op haar af met het verzoek dat ze door haar genezen zouden worden. Zij deed een tobbe vol water, sprak er de zegen over uit en beval de twee dat ze elkaar moesten wassen. De melaatse die het eerste aan de beurt was, kwam geheel genezen en rein uit het badwater te voorschijn. Nadat hij schone kleren had gekregen, had hij geen zin meer zijn voormalige lotgenoot te helpen. Daarom deed Bridget het zelf. Maar terwijl de ander toekeek, voelde hij hoe langer hoe meer overal prikkelingen op de huid en constateerde dat zijn ziekte weer was teruggekeerd.

Uit dit verhaal blijkt, dat zij zich bemoeide met de genezing en verzorging van zieken en zwakken (volgens de verhalen heeft ze ook ooit een stom meisje haar stem teruggegeven), met het uitdelen van aalmoezen, met de ondersteuning van behoeftigen, en het bevrijden van gevangenen. Daarover vertelt bijvoorbeeld de volgende legende.

Legende
Toen Brigitta als jong meisje onder haar eik in een cel woonde, leefde er in Ierland een koning, die als huisdier een tamme wolf had. Daar was hij bijzonder aan gehecht. Wilde wolven daarentegen waren gehaat in die tijd. De koning had zelfs beloningen uitgeloofd voor ieder die er één schoot en hem kwam afleveren op het paleis. Maar toen de lievelingswolf van de koning eens over de muur van de paleistuin sprong, uit speelsheid, en door de omgeving dwaalde, werd hij prompt doodgeschoten door een domme boer. Deze bracht zijn buit naar de koning in de veronderstelling een forse beloning te ontvangen. Hij werd echter door een woedende en verdrietige koning in de gevangenis geworpen. Brigitta kende de domme jager. Zij hoorde van zijn lot, spande haar wagen in en snelde naar het paleis om genade voor hem te smeken. Onderweg sprong er ineens een sneeuwwitte wolf in haar wagen, die nog nooit door een mensenhand was aangeraakt, maar zich nu aan haar voeten neerlegde als een trouw huisdier. Op het paleis bood zij de koning de prachtige wolf aan, waarbij het beest met zich liet sollen en spelen om maar te laten zien, hoe lief het was:
“U krijgt een veel mooiere wolf terug dan u ooit hebt gehad”, zei Brigitta, “als ik de domme boer meekrijg.”
 Thuisgekomen nam ze afscheid van de boer:
“Het is beter twee wilde dieren te ontvluchten, Heer Onbenul, dan dat een vriendelijk dier wordt gedood. Eerder kunnen wij domme mensen missen dan onze dieren.”

Niet alleen stond zij aan het hoofd van haar medezusters, maar zij gaf ook leiding aan een mannenklooster enige kilometers verderop. In de Keltische cultuur was er geen onderscheid in waardering voor mannen en vrouwen. Lange tijd hebben er dan ook zogeheten dubbelkloosters bestaan, die bovendien even geschikt door een man als door een vrouw konden worden geleid. Onder de monniken waren allerlei handwerkslieden; zij deden werk buitenshuis, terwijl de vrouwen de ambachtelijke werken binnen voor hun rekening namen. Zo voorzagen de kloosters geheel in hun eigen onderhoud.

Hier en daar wordt Bridget zelfs beschouwd als de eerste vrouwelijke priester.

Er is een verhaal dat zij ooit door een bijziende bisschop, die het allemaal niet zo goed meer uit elkaar kon houden, priester is gewijd. Toen de goede man zijn vergissing inzag, moet hij uitgeroepen hebben dat het in Gods naam dan maar zo moest zijn en dat de wijding niet ongedaan gemaakt kon worden…

Bridget moet rond 525 gestorven zijn. Ze werd in een kostbare kist, afgezet met juwelen, begraven in de kloosterkerk. Sommigen beweren dat haar stoffelijk overschot tijdens de invallen van de Noormannen in 835 is overgebracht naar Downpatrick en daar naast de grote apostel van Ierland, Sint Patrick, te ruste is gelegd. Maar daar is tot nog toe geen bewijs voor gevonden.

Verering & Cultuur
Haar middeleeuwse biograaf Cogitosus, maakte van haar een gekerstende versie van de oeroude Keltische godin Brigantia (of Brighde). Allerlei verhalen die over die oergodin worden verteld, komen in Bridgets leven terug. Daarom wordt zij ‘de wonderdoenster’ genoemd (thaumaturga), omdat er talrijke wonderen aan haar worden toegeschreven. Zo wordt er verteld, dat zij reeds aanwezig was bij de geboorte van Christus in de stal van Bethlehem. Verder, dat elke boom die zij aanraakte op hetzelfde moment begon te bloeien.

In 1087 schonk prinses Gunelda, een zus van de Angelsaksische koning Harold, een kostbare reliek van Bridget aan de Vlaamse stad Brugge. Dat was een dankbetuiging voor het feit dat zij in de jaren tevoren had moeten vluchten en een veilig onderkomen had gevonden in die stad. In 1283 kwam Bridgets schedel in de Portugese plaats Belém (Lissabon) terecht: op weg naar het Heilig Land lieten drie ridders het kostbare reliek daar achter. Ook de Sint-Brigidakapel in het Zuid-Limburgse Noorbeek zegt een stukje van haar schedel te hebben. In deze laatste plaats is er ook een Brigidabedevaart evenals te Middelaar, in Noord-Limburg. Zij staat afgebeeld in het stadswapen van de Nederlandse plaats Ommen.

Patronaten
Zij is patrones van Ierland en van Kildare; in Duitsland van de stad Essen; in Bretagne, Frankrijk van Loperhet (= Loc-Perhet = Bridgetsplaats: dep. Finistère) en Sainte-Brigitte (dep. Morbihan). Daarnaast van buitenechtelijke kinderen, kraamvrouwen, pasgeboren baby’s, vroedvrouwen en zieke kinderen; van helers en kwakzalvers; van dichters en geleerden; van landbouwers, melkboeren en melkmeisjes; van smeden en van vluchtelingen.
Zij is beschermheilige van gevogelte, in het bijzonder ganzen en eenden, paarden en koeien.
Haar voorspraak wordt ingeroepen tegen oogkwalen, ongeluk en pech,  vervolging en tegen ziekten onder het vee.

Afgebeeld
Ze wordt afgebeeld als abdis (met staf), vaak met een koe, soms met een paard aan haar voeten of met ganzen en eenden, want die zouden haar in haar eenzaamheid gezelschap hebben gehouden; of met een vurige vlam boven haar hoofd; of naast een schuur, omdat deze zich eens op haar gebed met oogst zou hebben gevuld; soms met een brandende kaars, waarvan was afdruppelt op haar arm.